Στη γλώσσα της υφαντικής του Κυριάκου Χαραλαμπίδη

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου*


Η ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη ήδη από τον τίτλο της προαναγγέλλει την έννοια της ποιητικής τέχνης. Η υφαντική, πανάρχαια τέχνη δημιουργεί ποικίλα "έργα", καθώς ο υφαντής ή η υφάντρα χρησιμοποιούν υλικά γνωστά σε όλους∙ ο τρόπος, όμως, της ύφανσής τους, η επιλογή των χρωμάτων, η εναλλαγή τους, η έμπνευση των θεμάτων προκαλούν διαφορετικό αποτέλεσμα κάθε φορά.

Έτσι, έχουμε τυπικές αναπαραστάσεις εικόνων της ζωής ή της φύσης αλλά έχουμε και αναδημιουργίες ή ανατροπές της. Η παραπομπή στην υφαντική, προφανώς υποδηλώνει πέραν της τέχνης και την τεχνική που απαιτεί η ποίηση, παραπέμποντας στην άποψη του χειρώνακτα ποιητή, όπως τον ορίζει ο Γ. Σεφέρης. Το μότο της συλλογής, φράση του Ρίλκε από τις Επιστολές του, προσδιορίζει τις προθέσεις του ποιητή: «Σοφία είναι να βρεις το ρυθμό κάθε ξεχωριστής περίπτωσης». Η μουσικότητα και η ποιητική αρμονία αποτελούν το ενοποιητικό στοιχείο των ποικίλων θεματικά ποιημάτων, ενώ παράλληλα επισημαίνεται η μοναδικότητα του κάθε ποιήματος.

Η παραπομπή στην υφαντική, προφανώς υποδηλώνει πέραν της τέχνης και την τεχνική που απαιτεί η ποίηση, παραπέμποντας στην άποψη του χειρώνακτα ποιητή, όπως τον ορίζει ο Γιώργος Σεφέρης.

Η πρόθεση να μιλήσει για την ποιητική του τέχνη δηλώνεται σχεδόν ευθέως στα τρία πρώτα ποιήματα. «Ποίηση είναι τα πουλιά/ που κολυμπάν σαν ψάρια στον αέρα,/ είναι του λόγου, αν θέλεις, η γαστέρα/ επιζωγραφισμένη στ΄ ανοιχτά», ομολογεί στην «Ορατότητα», ενώ η θυσία του κόκορα στον Ασκληπιό θα συμβάλει ώστε «τη γλώσσα [τ]ου ν΄ αρμόσει στα όνειρά [τ]ου», καθώς «εκείνος [ο Ασκληπιός] γνωρίζει νόμους και φαινόμενα της ζωής,/ γνωρίζει και την πρόβλεψη της ιστορίας /...μετέχει/ το κατά δύναμιν, εξ όσων ξέρω,/ στη θεωρία του λόγου· με ακουμπά» («Θα πάω στον Ασκληπιό μ΄ ένα κοκόρι»). Η αγάπη των θεών για την ποίηση ομολογείται και στο ποίημα «Πίνδαρος επί το δείπνον τω θεώ»:

«Κοπιάστε, κύριε Πίνδαρε, και μην αργοπορείτε.

Σας περιμένουν οι θεοί κι ο Απόλλων.

Το φαγητό συνίσταται από ηλιακτίδες,

φτερά του κύκνου, πύθωνα και φθόγγους

ηδιμελούς εν μέτρω διατροφής».

54 ποιήματα, γόνιμοι διάλογοι 

Η συλλογή αυτή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη αποτελείται από πενηντατέσσερα (54) ποιήματα που διακρίνονται για όλες τις γνωστές από το προηγούμενο έργο του ποιητή ιδιαιτερότητες της γραφής του: γλώσσα περίτεχνη που αποκαλύπτει τον εννοιολογικό πλούτο των λέξεων από την αρχαιότητα ως σήμερα, εδραία γνώση της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας, των ιερατικών κειμένων, καθώς και της ευρωπαϊκής πολιτισμικής παραγωγής. Στη συλλογή, όμως, αυτή τα πολλά περικείμενα, αφιερώσεις, μότο κ.λπ., αποκαλύπτουν αφενός τις σχέσεις του ποιητή με πρόσωπα που φαίνεται να διαδραμάτισαν ένα ρόλο στη ζωή του και αφετέρου με μορφές που δηλώνουν τη σύνδεση της ποίησης του Χαραλαμπίδη με την ιστορία και την πραγματικότητα, τομείς που αποτελούν και πηγή έμπνευσής του. Στα ποιήματα αυτά αναγνωρίζει ο αναγνώστης τη χρήση του μύθου και την καταβύθιση του ποιητή σ' αυτόν, την ιστορία, τη λαϊκή παράδοση και τη μεταφυσική σύλληψη της πραγματικότητας, ενώ ακόμη εντοπίζει τον έρωτα και το θάνατο, καθώς και την ανθρώπινη και θεία ομορφιά.

Στα ποιήματα αυτά αναγνωρίζει ο αναγνώστης τη χρήση του μύθου και την καταβύθιση του ποιητή σ' αυτόν...

Η διακειμενικότητα, κύριο χαρακτηριστικό του ποιητικού του έργου, αποκαλύπτει το γόνιμο διάλογο του ποιητή με συγγραφείς, ήρωες, προσωπικότητες που συνέβαλαν σημαντικά με τη δράση και το έργο τους στη διαμόρφωση ιδεών, αντιλήψεων και καταστάσεων στην εποχή μας. Ο πλούτος των διακειμένων ανανεώνεται εννοιολογικά και επανασημασιοδοτείται στο νέο συγκείμενο. Μ' αυτόν τον τρόπο ενυπάρχουν στα ποιήματά του ο Πίνδαρος, ο Λοξίας Απόλλωνας, ο Σωκράτης, ο Ασκληπιός, θεοί του Ολύμπου, ο Οδυσσέας, ο Ορέστης, η Αφροδίτη, ο Μανουήλ Α' Κομνηνός, ο Μπαχ, ο Μότσαρτ, ο Παπαδιαμάντης, ο Καβάφης, ο Ησαΐας, ο Πάπας Πίος II, οΣάντας και ο Γλέζος, ο Κωνσταντίνος Κουκίδης, ο Ιησούς, ο Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος, ο καπετάν Ιωάννης Κύπριος κ.ά. Η γόνιμη και ανατρεπτική πολλές φορές όσμωση παρελθόντος-παρόντος, μύθου, ιστορίας και επικαιρότητας, όπως συμβαίνει στα ποιήματα, «Η Αφροδίτη για τις νέες οικονομικές ρυθμίσεις», «Τα κατά Ματθαίον πάθη των Αθηνών», «Ακύρωση πτήσεως» κ.ά., διατυπώνεται μέσα από την ειρωνεία, καβαφική πολλές φορές, και την υπερρεαλίζουσα χρήση των λέξεων. Η καθημερινότητα και η σύγχρονη πολιτική ή άλλη πραγματικότητα αποδίδονται με τη χρήση τόσο σπάνιων και ασύνηθων λεκτικών τρόπων όσο και με τη χρησιμοποίηση λέξεων της τρέχουσας ζωής. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι από το ποίημα «Η Αφροδίτη για τις νέες οικονομικές ρυθμίσεις»:

«Συγκεκριμένα θα φορολογούνται
Τα υψηλά επιδόματα του στήθους
Τ΄ αριστερό μου χέρι, το δεξί ποδάρι,
Τ' αλκοολούχα των ματιών μου και όλα
Τα καπνικά προϊόντα των μαλλιών.»

Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης με τη συλλογή αυτή καταθέτει, με τόλμη αλλά και με τρόπο υπαινικτικό και συνάμα δηκτικό, εμμένοντας σε μια γραφή που απευθύνεται σε «επαρκείς αναγνώστες», τους προβληματισμούς του για την ποίηση, αναδεικνύοντας τη διαχρονική της αξία και τη συμβολή της στη σύγχρονη πραγματικότητα.

             ___________

*Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

~~~~~~~~~~~

Στη γλώσσα της υφαντικής

Κυριάκος Χαραλαμπίδης

Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013

Τιμή: € 9,90, σελ. 115

~~~~~~~~~~~

_____________________
*από το: http://www.bookpress.gr/kritikes/poiisi/haralabidis-yfantiki